تحلیل اکتشافی داده‌های فضایی ازدواج در نواحی روستایی ایران

ازدواج، یکی از وقایع حیاتی در هر جامعه محسوب می­شود که اثری مستقیم بر ساخت، ترکیب و تحول­های جمعیتی آن سرزمین دارد. شناخت الگوهای فضایی ازدواج، به برنامه­ریزی فضایی و پایش تحول­های آتی سرزمین کمک می­کند. سؤال محوری پژوهش این است که الگوهای فضایی ازدواج در ایران چیست و از چه روندهایی تبعیت می­کند. برای انجام پژوهش از روش اکتشافی داده­های مکانی استفاده شده است. تحلیل اکتشافی داده­های فضایی، بسط تحلیل داده­های اکتشافی بر داده­های فضایی است. اهداف ESDA بیشتر توصیفی است تا اثباتی و به دنبال کشف و شناسایی الگوهای فضایی است. برای شناخت الگوها و روندهای فضایی با کمک آمار فضایی، میانگین متحرک فضایی و روندهای فضایی محاسبه و تبدیل به نقشه شده است. میانگین متحرک فضایی، برگرفته از سری­های زمانی است و به کمک ماتریس وزن جغرافیایی محاسبه می­شود. یافته­های پژوهش، نابرابری­های فضایی در الگوی ازدواج را در نواحی روستایی کشور نشان می­دهد. روندهای فضایی، از سلسله­مراتب فضایی تأثیر می­پذیرند. در نمونه­های با رتبة کوچک k=6 روندهای عمومی وجود ندارد و با افزایش مقدار k (تعداد همسایه­های هر واحد فضایی)، الگوی روندهای فضایی تغییر می­کنند؛ بدین­ترتیب که ابتدا روندهای محلی پیدا می­شوند و سپس به روندهای عمومی تبدیل می­شوند. بررسی نقشه­های جغرافیایی جمعیت دارای همسر نواحی روستایی ایران نشان می­دهد که این الگوها تصادفی نیستند؛ بلکه از نظم و الگوی فضایی خاصی تبعیت می­کنند. نقشه­های الگوهای فضایی جمعیت دارای همسر در سطح استان نشان می­دهد که بخش­های مرکزی و شمالی کشور، بالاترین نسبت جمعیت ده­ساله و بیشتر دارای همسر را به خود اختصاص می­دهند، اما در بخش جنوبی کشور، این نسبت پایین است.